Jurica Pavičić: Već dugo nisam vidio ovako genijalan film

ZAGREB - U jednoj sceni filma “Abendland” (Zapad), redatelj Nikolaus Geyrhalter vodi nas kamerom u krematorij jednog europskog velegrada. Prizor ne nalikuje nimalo onom koji poznaju oni koji su pohodili zagrebački krematorij. Rodbina i cvijeće? Nula bodova.

Umjesto toga, indiferentni radnik automatiziranom dizalicom lijesove unosi u peć, kao po tekućoj traci, a na drugoj strani radnik urne slaže na beskrajnu policu, nalik onoj u supermarketu. I smrt - ono ponajviše individualno - industrijalizirana je na tekućoj traci.

Perfektan uvod

Ovaj prizor iz dokumentarnog remek-djela “Abendland” perfektan je uvod u djelo Nikolausa Geyrhaltera, austrijskog mlađahnog genija dokumentarizma čiju retrospektivu prikazuje splitski Internacionalni festival novog filma. Stilski ledeno rigorozni, jezoviti i okrutno istiniti, njegovi filmovi nas vode u zakutke zapadnog društva na kojima ne želimo biti, prikazujući dehumaniziranost razvijenog kapitalizma.

Nikolaus Geyrhalter (Beč 1972) dokumentarnim se filmom počeo baviti u ranim dvadesetima. Sa 22 godine osnovao je vlastitu produkcijsku tvrtku i snimio prvi film “Isprani” o ljudima s Dunava. Godine 1997. kao jedan od prvih zapadnjaka snimit će u BiH “Godinu nakon Daytona”, a pravu slavu stječe 1999. kad ulazi u zabranjenu zonu grada Pripjat kod Černobyla i snima “Pripyat”, sablasni crno-bijeli film o praznom gradu duhova napuštenom nakon radijacije. “Pripyat” je film koji se čini poput slobodnog remakea “Stalkera”, no dok je “Stalker” bio SF, ovdje se sve već dogodilo.

Greyhalterov najslavniji film je “Kruh naš svagdašnji”, dokumentarni bio-horror koji prikazuje europsku industriju hrane. Neugodni klimaks filma su prizori masovnog, industrijskog ubijanja svinja, krava i peradi. Nakon tih slika životinjskog holokausta godinama potom nisam jeo industrijsku, vakumiranu perad.

Slojevita freska

Geyrhalterov novi film “Abendland” (Zemlja povečerja, ili: Zapad), dramaturški je kompleksna, slojevita freska koja prikazuje proturječja današnjeg Zapada. Film počinje prikazom granice: poljski graničar s termo-kamerom motri istočni rub EU. Španjolski policajci u Ceuti hodaju uz visoki žičani zid prema Maroku.

Potom nas Geyrhalter uvodi u alijenaciju razvijenih društava. Montira papinu misu i Oktoberfest, Love parade, azilantski centar i policijsku raciju. Na Oktoberfestu, Geyrhalter distancirano i hladno prikazuje svjetinu koja đipa uz neku glazbenu kuruzu, a onda Pakistance koji peru tanjure i pune krigle.

Jedan dugi kadar konobarice koja se kroz svjetinu mora probiti s tacnom pečenih kokoši pretvara se u stvarnu, sizifovsku ljudsku dramu. Nakon scene partijanja, slijede scene u nizozemskom SOS centru za pomoć samoubojicama. I samoća i sjeta imaju svoju “službu”, anonimnu i industrijaliziranu. Sve je omasovljeno i serijsko - i hrana, i zabava, pa čak i smrt.

Splitski IFNF donio je nekoliko dobrih filmova, poput ruskog “Lovca” Bakura Bakuradzea ili austrijske drame “Bez oca” Marije Kreutzer. Međutim, ništa što sam vidio nije me se dojmilo kao “Zapad”, film koji život i smrt, karnalno i spiritualno spaja kao neki srednjovjekovni dance macabre.