Filozofska umjetnost: Novi film Terrence Malicka jedan je skupi self-help video

Godine 1999. američki režiser Terrence Malick osvojio je u Berlinu Zlatnog medvjeda s filmom “Tanka crvena linija” za koji mnogi drže da mu je posljednji stvarno dobar film.

Otada je američki klasik naredao niz filmova, među kojima su neki pobjeđivali i u Cannesu, no koji su i žestoko osporavani kao adolescentski i pretenciozni. Nema sumnje da će novi Malickov film “Vitez pehara” (Knight of Cups), predstavljen u ponedjeljak u Berlinu, još žešće podijeliti ljubitelje i osporavatelje.

Više nego pretenciozno

“Vitez pehara” (naslovljen po karti iz tarota) priča je o holivudskom režiseru Ricku ( Christian Bale) - bogatom, uspješnom i naočitom čovjeku koji dane provodi po zabavama. Film kronikalno prati Rickov život. Upoznajemo njegovog tiranskog oca, bivšu suprugu ( Cate Blanchett), brata koji je svećenik humanitarac. Pratimo jednu njegovo vezu, potom drugu s australskom striptizetom, na koncu i treću sa udatom ženom ( Natalie Portman) koja se odluči vratiti mužu. Sva ta zbivanja - dostatna za pet filmova - u “Vitezu pehara” izložena su fragmentarno i gotovo uzgred. Jer, prava tema Malickovog filma, kao uostalom i svakog Malickovog filma, jest ona metafizička. Počevši od uvodnog kadra s citatom Bunyanovog “Pilgrim’s Progressa”, pa do zadnje scene, Malickov film bavi se duhovnom zapitanošću lika koji ima sve, ali je ujedno od svega odsutno otkačen. U duhovnoj potrazi, junak prolazi sve, od crkve, preko posjete srpskoj gatari, do razgovorac s budističkim duhovnikom kojeg igra Leonard Cohen.

Oni koji su i dosad optuživali Malicka za pretencioznost, trebaju držati sablju u koricama dok ne vide “Viteza pehara” - jer, Malick ovim filmom pomiče granice značenja te riječi. Od prvog citata iz teološke literature, preko obvezatih prizora svemira, djeva koje sviraju harfu, pa do hermetičnih međunatpisa, bajoslovnih pejzaža i zalazaka sunca, “Vitez pehara” prava je smotra najopćijih općih mjesta filozofskog art-filma. Pri tom sve vrijeme vidite da je taj film radio darovit čovjek. Da je pisac, Malicku bi rekli da “ima rečenicu”. Malick i njegov meksički snimatelj Emmanuel Lubezki čudesno koriste prostore Kalifornije, od kičastih vila da bijednih prometnih petlji i kanala. U sredini filma postoji segment - izlet u Las Vegas - koji spada u najljepše audiovizualne tvorevine koje sam vidio zadnjih godina. No, kad podvučete crtu, ne možete se oteti dojmu da je “Vitez pehara” film koji ima nešto adolescentsko, najskuplji self-help video koji je ikad itko napravio.

Berlinski triler

Osim Malickova filma, berlinski je kraj vikenda donio dva filma koja su ovdje pobudila dosta pažnje i mogu konkururati za nagrade. Prvi od njih stiže iz Gvatemale. Riječ je o filmu “Vulkan Ixcanul” režisera Jayroa Bustamantea. Snimljen na kaqchikel jeziku drevnih Maja i s lokalnim naturščicima kao glumcima, Bustamanteov film bavi se majanskim domorocima koji rade kao sezonski radnici na plantaži kave ispod naslovnog vulkana. Junakinja filma ( Mercedes Coroy) djevojka je koju otac predradnik kani udati za gazdu, no ona se spetlja s naočitim sezoncem koji joj laže da će je odvesti u SAD. Bustamanteov film izgleda opojno lijepo, zaplet je zanimljiv, a redatelj je majstorski radio s naturščicima. Koliko je sve to skupa ipak “National Geographic” najbolje će znati samo Gvatemalanci, no ovakvi filmovi u pravilu na festivalima prolaze sjajno.

Drugi film koji je ovdje pobudio puno pažnje lokalni je, berlinski triler “Victoria” režisera Sebastiana Schippera. Riječ je o virtuozno napravljen 130-minutnom krimiću o pljački banke, snimljenom u jednom kadru. “Victoria” kao da je dijete iz braka “Lole trči” i danske Dogme.