ŽELJKO IVANJEK USPOREDIO JE HRVATSKE PRIJEVODE NAJOMILJENIJEG PISCA SVIH PISACA U novom prijevodu Borisa Perića dobili smo prisnijeg Kafku

Prošlo je gotovo pola stoljeća od kada su izašla Odabrana djela Franza Kafke u osam knjiga, u izdanju Zore (1968). I zato je zanimljivo pogledati knjigu Kafkinih priča, koju je koncem protekle godine izdao OceanMore, u prijevodu pisca i germanista Borisa Perića.

1968. Kafkine pripovijetke preveli su Zlatko Gorjan i Zlatko Matetić. Teško bi im se našli “debeli” promašaji, ali znali su biti kitnjastog stila. Gdjekad nisu poštivali sintaktičke dosljednosti, koristili su sinonime, kojih nema u izvorniku, te široku lepezu glagola, umjesto “prostog” “biti”. Radili su ono što je Kundera predbacivao Kafkinim prevoditeljima.

Novi prijevod Borisa Perića daleko je bliži aktualnom, svakodnevnom govoru, pa stoga i razumljiviji, da ne velim privlačniji. Možda i zato što je ovaj prevoditelj prvenstveno pisac, koji je uporabio iskustvo autora ovećeg i cijenjenog proznog opusa kako bi premostio Kafkine klopke. Pa smo tako dobili čitkijeg, prohodnijeg Kafku.

Ponovno sam pročitao Kafkine pripovijetke, podcrtavajući ih s olovkom: Posjet rudniku, Bratoubojstvo, Umjetnika u gladovanju i neke druge, tražeći primjere prevođenja od jučer i od danas. Prvu je Gorjan naslovio: “Posjet u ugljenokopu”, a drugu: “Bratoubistvo”. U prvoj rečenici “Posjeta” piše: “Danas su vrhovni inženjeri bili dolje kod nas”. Umjesto “vrhovnih”, Perić prevodi: “najviše rangirani inženjeri”.

Dok prvi spominje “nezajažljivu” mladost, drugi ima - “nepotisnutu”. Kod Gorjana, četvrti inženjer trči oko trećeg “poput zavodnika”, a kod Perića isti “trčkara oko njega kao da ga iskušava”. Petome je odgovornost “ispila oči” u starijem prijevodu, a sada mu ih je, u novijem “izdubila”. “Krtolasti nosevi” šestog i sedmog posjetitelja postali su 2016. “gomoljasti”.

Ako se prije fraziralo “u drugu ruku” danas se govori “s druge strane”, “opite” su zamijenila “istraživanja”. Mnogi ustaljeni idiomi s vremenom su se promijenili. Deveti inženjer gurao je, primjerice, “nekakve instrumente za mjerenje” u nekoj vrsti dječjih kolica, a kod Perića gura “mjerne aparate”, položene “u najfiniju vunu” - što je bila “najnježnija”. Postojala je opasnost da kolicima “udari o zid”, ali Perić prevodi preciznije: “o stijenu”.

Kod kolica je bio još jedan inženjer, “tiranski raspoložen”, a sada je “malčice vlastohlepan” “ali ipak samo u ime aparata”. Za njima dvojicom stupao je “besposleni poslužitelj”, koji je u međuvremenu postao “sluga”. Shodno tome, “kancelarijski podvornik u direkciji ugljenokopa” preimenovan je u “kancelarijskog slugu rudničke direkcije”. Sve su ovo nijanse što mijenjaju “boju”, odnosno ritam Kafkinog pripovijedanja.

U svakom Perićevom prijevodu, na svakoj stranici nove Kafkine knjige provedene su slične “promjene”. Prevodilac se ozbiljno uhvatio u kontekst aktualnog hrvatskog jezika i u koštac s njime. Rezultat je novi, jednostavniji i prisniji Kafka. A to je vidljivo i s “Bratoubojstvom”. Poslije prve rečenice te priče Gorjan je imao dvotočku: “Dokazano je da se umorstvo dogodilo na ovaj način:”, a Perić pak točku: “Dokazano je da se ubojstvo odigralo na sljedeći način”. Prvi je imao ubilački “čelik”, a drugi isto takvo “oružje”. Ubojica starijeg prevoditelja nosio je “cipele”, dok kod novoga hoda u “čizmama”. Za obojicu je promatrač Pallas “privatnik”, koji je promatrao sa svog prozora “u drugom katu”, što je Perić popravio: “na drugom katu”.

Još jedan sitan a važan detalj. Baš kao i ono što je gospođa Wese imala na sebi, čekajući muža. To je bila “lisičja bunda”, prebačena preko spavaćice kod Gorjana, a kod Perića “lisičje krzno”. Žrtva Wese nosio je 2016. “štap” umjesto prijašnje “palice”. K tome, Perić je smislio “neznalice” za “ne znajući”. A “pivskog druga” preobrazio u “druga s pivničke klupe”.

Na posredan način svaki je umjetnik Kafkin “Umjetnik u gladovanju”, poput Baudelaireova artista, koji umire zato što nema pljeska. U ovoj priči Perić je izbjegao Gorjanov sleng (kunjati, vandrokaški) a držao se standarda (odrijemati, lutalački). Jednako tako, prije su umjetnikove pomoćnice birali “kockom”, a po novom “ždrijebom”. “Šatra” je postala “daščara”. A cirkuski radnici tražili su umjetnika po slami s “motkama”, koje su zamijenili sa “šipkama”, zahvaljujući Periću.

Na kraju, treba spomenuti da je i sam prevodilac objavio knjigu “o Kafki”, a nije mu “tek” prevodio priče. U njegovoj knjizi “Važno je zvati se Gregor” (2014) jedna je “trećina” zapala Kafku. S novim prijevodom Kafkinih pripovijetki Perić je dao novu priliku starijim čitateljima i bolju priliku mlađima da čitaju klasika.