DOBRI ALIENI NOSE SPAS LJUDSKOJ VRSTI Sposobnost da istodobno bude 'mainstream' i 'art' Villeneuve je definitivno zakucao filmom 'Dolazak'

U svojim najboljim danima, Hollywood se izdašno hranio neameričkim talentima. Klasični studijski film u dobroj su mjeri izgradili useljenici iz Njemačke, Austrije, Bjelorusije ili Mađarske, ljudi koji su zanat ispekli u njemačkom ili britanskom filmu.

No, posljednjih godina Hollywood i neholivudski art-film postali su pomalo kao dva odijeljena plućna krila, a ljudi koji su se iz jednog umješno preselili u drugo postali su rijetki. Ipak, postoje iznimke, a među najdojmljivijima je Ka­na­đanin Denis Villeneuve.

Denis Villeneuve karijeru je počeo frankofonim filmovima u rodnom Quebecu, obigravao je oko rubnih programa Berlina i Cannesa te - poput mnogih - gradio solidnu karijeru lokalnog art-režisera.

A onda se preselio južno od granice i počeo nizati filmove na engleskom jeziku koji su bili naizgled strašno različiti. Na prvi pogled, teško je pomisliti da je isti čovjek napravio efektni akcijski triler o narkokartelima poput “Sicaria” te film poput “Neprijatelja” - filozofski esej o identitetu po romanu nobelovca Saramaga. Ipak, u oba ste filma osjećali istu audiovizualnu ruku, istu brižljivu gradnju atmosfere i kubrickovsku sposobnost da se od prostora u kojem ljudi obitavaju stvori psihološka klopka.

Tu sposobnost da is­todobno bude “main­stream” i “art” kanadski je režiser definitivno zakucao filmom “Arrival” (Dolazak).

Nastao prema duljoj SF pripovijetki američko-kineskog pisca Teda Chianga, “Arrival” pri­povijeda o profesorici lingvistike (Amy Adams) kojoj jednog dana u ured bane brigadir ame­ričke vojske (Forest Whita­ker). Na dvanaest točaka na planetu spustili su se svemirski brodovi u kojima su sedmonogi vanzemaljci. Njiho­vo glasanje, međutim, nitko nije kadar dešifrirati. Vojska stoga zove lingvisticu i fizičara (Jeremy Renner) da uspostave kontakt. Junakinja uskoro shvati da se svemirci ne glasaju, nego komuniciraju kružnicama tinte. Učenje svemirskog “jezika” - međutim - za nju uskoro postaje ulaz u nove spoznajne moći.

Villeneuveov film bavi se s ne­koliko tema. Za početak, to je film o “prvom kontaktu”, i to možda najefektniji još od Spiel­bergovih “Bliskih susreta”: scene kontakta su ledeno efektne i baš kubrickovske. “Dolazak” je i politička parabola o nacionalistički razjedinjenom čovječanstvu kojem trebaju dob­rostivi alieni da bi ujedinili ljudsku vrstu. Taj dio filma jako podsjeća na Spielberga i ostavlja dojam dobronamjerne banalnosti. Vil­leneuve se, međutim, ne libi igra­ti i s filozofsko-lingvističkim koncep­tima, poput Sapir-Whorfove teori­je o tome da jezik uv­jetuje spoznaju. Iz tih lingvističkih teo­rija proizlazi završni ob­rat filma koji nećemo odati, no doista je do­miš­ljat i otvara ključno intelektualno pitanje filma: može li čovjek utje­cati na svoju sudbinu, i ako ne - treba li je stoički prihvaćati?

Villeneuveu se može možda prigovarati pretencioznost i kuhinjska simplifikacija filozofije. Osobno, miliji mi je njegov “Sicario” u kojem su ozbiljna pitanja bila dublje skrivena u mehanizmu priče. Ali, Villeneuve je bez ikakve sumnje rasni režiser, čovjek čiji su filmovi - pa i “Arrival” - punokrvni audiovizualni užitak.